Let op: dit verslag bevat heftige foto's van dieroffers uitgevoerd door de Toraja. Het verslag toont een deel van de begrafenisceremonie der Toraja's en is op geen enkele manier bedoeld voor het kiezen van een zijde in de discussies over ritueel slachten.

Het verhaal over het Toraja bergvolk en hoe wij omdat de bus op Flores volzat verzeilt raakten in één van de meest indrukwekkende culturen van onze reis.

Nadat wij met de boot aan waren gekomen op het eiland Flores begonnen wij met het zoeken van vervoer verder het eiland op. De bus die ons naar het eerstvolgende dorp zou brengen zat vol, waarop wij besloten te kijken of privévervoer mogelijk zou zijn. De prijzen lagen echter hoog (ongeveer zo hoog als een vliegticket naar Bali) en daarop bedachten wij een andere bestemming: Sulawesi. De Nederlandse naam van Sulawesi zal de meesten misschien wel bekender in de oren klinken, die is namelijk Celebes. Celebes is het op tien na grootste eiland ter wereld en onze eerste echte bestemming (via Makassar) zou Tana Toraja zijn, bekend om zijn architectuur, begrafenisceremonies en koffie. Mensen die nog wel eens een Suske en Wiske lezen zouden het ook kunnen kennen van nummer 242: Tokapua Toraja.

De avond dat we aankwamen in de hoofdstad van Tana Toraja, Rantepao, regende het op z'n Nederlands. Het water kwam met bakken uit de lucht en we wisten niet hoe snel we een warm onderkomen moesten zoeken. Bij de bushalte werden we aangesproken door een man die ons kon helpen met het vinden van een goede accomodatie. Deze man, Paul, bleek achteraf zelf ook wat te verkopen te hebben; hij is gids in dit gebied en zou ons graag meenemen naar een begrafenisceremonie de volgende dag. Moe als wij waren stemden wij daarmee in en dat bleek een gouden greep te zijn. Moe van een lange dag reizen ploften we neer op bed en vielen al snel in slaap.

De volgende ochtend vertrokken wij vroeg naar de plek van de ceremonie. Onderweg hoorden wij het één en ander over het gebied, de mensen en de gebruiken. Wanneer een persoon komt te overlijden geloven de Toraja dat de geest niet direct naar het hiernamaals gaat. De geest van de overledene blijft eerst in de Tongkonan, het traditionele huis van de Toraja's, in afwachting van de begrafenisceremonie. Het lichaam blijft daar dan ook en het kan met gemak twee jaar duren voordat de voorbereidingen voor de ceremonie zijn afgerond, het lichaam wordt geconserveerd door een techniek die lijkt op die van het mummificeren. Zolang de overledene in huis ligt spreekt men niet van de dode maar van de zieke... je vraagt je af hoe de ziekenhuizen er hier uit zien. 

Het voorbereiden van de ceremonie bestaat voor een groot deel uit het bij elkaar krijgen van genoeg geld voor een ceremonie, de begrafenis van een nobele kan in het geheel zomaar meer dan 700.000 euro kosten. Families kunnen zich voor een ceremonie dus diep in de schulden steken met het organiseren van een dergelijk evenement maar het niet houden van een ceremonie zorgt ervoor dat de overledene op aarde blijft en zal zorgen voor ongeluk en misfortuin voor de familie. Een overledene komt uiteindelijk in het hiernamaals door dieroffers, en dan om precies te zijn door het offeren van waterbuffels. Afhankelijk van je sociale klasse moeten er een aantal buffels worden geofferd. Wanneer je arm bent volstaat het offeren van één buffel, een middenklasse ceremonie vereist een buffel of tien en wanneer je tot de rijken of nobelen kunt worden gerekend bestaat je escorte naar het hiernamaals uit minimaal vierentwintig buffels! Een ceremonie duurt afhankelijk van je klasse een halve dag, drie dagen of vijf dagen en (bijna) iedereen is welkom. Familie, kenissen, vrienden en daar de vrienden van en daar dan ook weer de vrienden van. Op een populatie van zo'n 600.000 Toraja's komt dus bijna iedereen wel op bezoek.

Al die bezoekers brengen giften mee, van cigaretten en suiker tot palmwijn, varkens en buffels. Al die giften worden genoteerd door de boekhouder van de familie, want wat je ooit hebt gekregen moet je ook weer teruggeven. Het is haast het principe van een verjaardag die ik maar al te vaak heb bijgewoond in Twente, je geeft een tientje kado en kunt ervan op aan dat je die bij jouw verjaardag weer terugziet. Er is één bedrag in omloop dat bij ieder verjaardagsfeest weer aan de ander wordt geschonken.

Wij waren dus op weg naar zo'n ceremonie, en toen wij aankwamen bleek dat we erg vroeg waren maar daardoor wel werden uitgenodigd om met de familie koffie te drinken en te praten over de aanstaande ceremonie. Na een half uurtje werden wij door de zoon van de overleden vrouw uitgenodigd in de Tongkonan te komen en bij de zieke op bezoek te komen. Het wordt namelijk door de Toraja's gelooft dat de zieke al die tijd bij de mensen blijft en men communiceerd dus met de overledene en kookt bijvoorbeeld nog voor de overledene... twee jaar lang! Het was behoorlijk indrukwekkend en toen wij weer beneden kwamen begon de ceremonie op gang te komen. Gedurende de uren die volgden trokken veel Toraja's langs ons heen richting het ontvangstgebouw van de familie wat begeleid werd door dans en zang van zowel mannen als vrouwen. Tijdens de ontvangst toonden de gasten de offers bestaande uit varkens en buffels waarbij de buffels werden weggebracht voor de laatste ceremoniedag en de varkens aan de gasten werden gegeven voor het diner wat zou volgen.

Wij waren aanwezig op dag twee van de ceremonie en op dag vijf zouden bijna alle buffels (55 in totaal) gelijktijdig worden geofferd op de binnenplaats. Op de tweede dag vindt er één buffeloffer plaats om de weg naar het hiernamaals vrij te maken. Op het midden van de dag werd er op de binnenplaats een paal de grond ingeslagen waar de buffel aan vast werd gebonden. Hierna werd met één klap van een vlijmscherp mes op de hals van het dier een snee gemaakt waaruit het bloed wegstroomde. Nog geen 30 seconden later was het al gebeurd en was de zieke een stukje dichter bij het hiernamaals en was er voor de gasten extra buffelvlees te krijgen.

Hierna vertrokken wij richting andere bestemmingen in Tana Toraja. Tussen de rijstvelden zie je veel Tongkonan's en rijstschuurtjes (Alang) staan en in combinatie met het heuvellandschap hebben we haast het idee dat we door een sprookjesland rijden. We bezoeken eerst een babybegraafplaats. Wanneer een baby namelijk nog geen tanden heeft mag het de grond nog niet raken, en zolang dat nog niet is gebeurd geloven de Toraja's dat je nog zonder zonde bent. Wanneer een baby om wat voor reden overlijdt moet het dus naar het hiernamaals worden geholpen en om dat te doen wordt een baby begraven in een dikke boom. Het graf wordt afgesloten met bamboebladeren en men gelooft dat de baby het hiernamaals heeft bereikt wanneer de bast van de boom weer gesloten is en de bamboebladeren dus geen functie meer hebben.

De reis ging verder richting een grafrots. Wanneer de ceremonie namelijk is voltooid wordt de overledene begraven in een huisje of in een grafrots. Het graf wordt in het laatste geval uitgehouwen in rots en het lichaam daar bijgezet. Vervolgens wordt er een houten pop van de overledene, een Tau Tau, in de rots bijgezet naast de andere al aanwezige Tau Tau's. De Tau Tau's vervullen verder geen grote rol behalve het begroeten van de bezoekers en het bedanken voor eventuele gaven. Toen we na de lunch terugreden naar de ceremonie waar we eerder die dag al waren geweest bleek dat er buffelgevechten werden gehouden tussen de aanwezige buffels. Deze gevechten hebben geen ceremoniële rol maar het is wel een tijdsverdrijf voor de mensen hier... en een mooi moment om weer lekker ergens op te gokken. Helemaal zonder risico is het bekijken van een gevecht niet, de waterbuffel die verliest kiest namelijk het hazenpad... en dat hazenpad gaat dwars door de rijen onbeschermde toeschouwers heen!

Na een dag vol indrukken kwamen wij weer terug in Rantepao en waren zo leeg dat we de volgende dag niets anders hebben gedaan dan wat rondlopen in het dorp. En dat was ook wel fijn na een dag die zoveel van ons heeft gevraagd. De Toraja's zijn absoluut het bezoeken waard, het zijn vriendelijke mensen met een rijke cultuur en architectuur en wij zullen nog wel een lange tijd terugdenken aan de ceremonie die wij hier hebben mogen bijwonen.