Er zijn van die bestemmingen waarvan je weet dat je er op een bepasld moment zult aankomen, en dat hetgeen daar te zien is niet fijn zal zijn. Van alle bestemmingen tijdens onze reis was Phnom Penh degene waarbij er maar één gedachte in ons hoofd kwam: de killing fields.

Phnom Penh ligt in Cambodja en heeft een roerige geschiedenis achter de rug, net als de meeste landen in dit deel van Zuid-Oost Azië. In 1975 kwam hier de Rode Khmer aan de macht, een Communistische partij die van het land een zelfvoorzienend geheel wilden maken. Onder leiding van Pol Pot werden mensen uit de steden gehaald en verplaatst naar het platte land om daar te werken in de landbouw zodat iedereen zou kunnen eten van het in Cambodja verbouwde voedsel. Er was in dat nieuwe land geen plek voor mensen die gestudeerd hadden, een tweede taal konden spreken of een bril droegen; die mensen werden opgesloten in gevangenissen, gemarteld en uiteindelijk vermoord. In 1979 werd het regime verdreven maar had er toen al voor gezorgd dat twee miljoen Cambodjanen waren gedood.

Anno 2014 zijn er een aantal plekken in Phnom Penh die je kunt bezoeken om meer te weten te komen over deze periode. De Tuol Sleng (S-21) gevangenis, voor 1975 een school, laat zien hoe mensen werden opgesloten en gemarteld. De plek grijpt je direct aan door de kamers met stalen bedden, beenboeien en foto's aan de muren van geëxecuteerden, het lijkt alsof je de bloedvlekken nog op de vloertegels kunt zien zitten. Op gebouw C en D zie je op de omloop een groot visnet van prikkeldraad opgehangen aan de open kant van het gebouw, bedoeld om gevangen niet de kans te geven zichzelf over de rand te gooien om zelfmoord te plegen. Kleine bakstenen of houten hutjes in de voormalige klaslokalen laten zien waarin gevangen voor twee tot zeven maanden werden opgesloten. Samen met de ooggetuige-verslagen en foto's uit die periode is het een ervaring die zich makkelijk laat meten met een bezoek aan Auschwitz, erg indrukwekkend dus.
Na de Tuol Sleng gevangenis rijden we door naar een plek even buiten de stad: Choeung Ek of de killing fields. Op deze plek werden mensen die waren gemarteld en iets hadden bekend of mensen die niet meer van nut waren voor de partij vermoord. Dat gebeurde op verschillende manieren maar de kogel werd nooit gebruikt, kogels waren namelijk te duur voor het doden van al die mensen. Landbouwgereedschappen werden gebruikt voor het doden van de meeste slachtoffers en de lijken werden gedumpt in grote kuilen op het terrein. Nog steeds komen stukjes bot en kleding boven door de moessonregens en je ziet dus ook nog echt stukjes liggen op het terrein. Het meest imposant is toch wel een grote stupa midden op het terrein met daarin de schedels en beenderen van mensen die zijn opgegraven. Het gebouw is enorm en de hoevelheid schedels die daar liggen dus ook. 

Weinig plekken zijn zo aangrijpend als degenen die we hiervoor hebben beschreven en het gaat hier te ver om er in alle detail over te schrijven. Wij zaten flink murw geslagen van alle indrukken achterin de tuk-tuk terug naar ons hotel. We zouden die middag nog het Koninklijk paleis in de stad bekijken om onze zinnen nog wat te verzetten, maar het is een onmogelijkheid om die indrukken snel van je af te kunnen zetten... en dat is misschien ook maar beter van niet. De Rode Khmer heeft laten zien dat zoiets als genocide, de waanzin van de mens, dichterbij is dan je soms denkt. Soms lijkt de herdenking in Nederland op 4 mei iets wat hoort bij een andere generatie, maar het hoort bij iedere generatie. Wanneer je dát vergeet is de kans op herhaling een stuk dichterbij gekomen. En geloof ons, dat wil echt niemand.